Tentoonstelling “Wonen in Pijnacker” (2017)
Er wordt nog steeds gebouwd in Keijzershof en Ackerswoude. De tentoonstelling en de bijeenkomst stonden in het teken van de geschiedenis van bewoning, huizen en woonomstandigheden in Pijnacker. Het werd een avond met veel plaatjes en praatjes over huizen, straten en wijken.
De avond kende in december vorig jaar al een ‘generale repetitie’ bij Rondom Wonen die het honderdjarig bestaan vierde. De woningbouwstichting werd eind 1916 opgericht om huizen te bouwen voor personeel van tuinders en boeren.. Destijds stonden er alleen huizen langs de Kerkweg, Noordweg, Oost- en Westlaan en rondom de Dorpskerk.
De aller vroegste bewoning van ons dorp dateert echter uit de twaalfde eeuw. De eerste tekenen van bewoning kunnen worden afgeleid van scherven die op het Koningshof zijn gevonden op de plek waar vroeger de peuterspeelzaal stond. Tot aan de achttiende eeuw was het allemaal erg overzichtelijk met lintbebouwing langs de belangrijkste wegen en vaarten. Lang bepaalde de plek waar je woonde wie je was. Woonde je aan de Klapwijkseweg dan was je vast en zeker boer, tuinders woonden langs de Overgauwseweg, de middenstand vestigde zich in de Stationsstraat, aan een gedeelte van de Noordweg woonden arbeiders en in het Emmapark de forenzen. Verder was de Kerkweg protestant en de Oostlaan katholiek. Heel gemakkelijk, maar sinds de ‘ontzuiling’ is dat flink veranderd.
Door de sterke ontwikkeling van de tuinbouw kwamen steeds meer mensen in Pijnacker Omdat iedereen een huis wilde, moest er flink worden gebouwd. Aan de Stationsstraat en de Emmastraat ontstonden vanaf 1919 de eerste huizen, maar daarna duurde het tot na de Tweede Wereldoorlog voor er weer werd gebouwd. Voorbeelden zijn de Van Brachtstraat en de Prins Hendrikstraat. Langzaam schoof het dorpscentrum op naar het zuiden. Vanaf 1950 breidde ook Delfgauw zich uit met straten genoemd naar tomatenrassen en vanaf 1998 kwam Emerald daarbij. Die naam vond men niet erg passen bij ‘Painacker’, ‘Ruyven’, een verbastering van ‘ruw veen’ was veel beter. Later is het bedrijventerrein hiernaar vernoemd.
Vanaf 1960 breidde het dorp zich naar het noorden uit met de Meidoornlaan en de eerste flats aan de Ligustrumlaan in 1964. De ‘Lage Noord‘ in de “Hoge Noord”(de put genoemd) ontstond vanaf 1966. Pijnacker verhief zich letterlijk door mensen en huizen op elkaar te stapelen. ‘Bouwburgemeester’ Jan Vader, wiens archief het HGOP beheert, was tussen 1956 en 1971 zeer actief bij het realiseren van nieuwe huizen en winkels.
Daarna passeerden Klapwijk, dat zijn naam dankt aan de klapbruggetjes over de slootjes, en Tolhek de revue. Tot 1932 was er een heuse tol tussen Pijnacker en Berkel op een smalle doorgang tussen twee meren. Waar het tolhek is gebleven is onbekend, de leeuwtjes die de zuilen sierden, bevinden zich nu in Berkel. Ze zijn geplaatst op een replica tolhek dat in 2019 door de historische vereniging van Berkel en Rodenrijs in de polder is geplaatst.
Vanaf 2009 is begonnen met Keijzershof als het logisch vervolg op Prinsenhof en Koningshof en in 2016 is Ackerswoude van start gegaan. Hier hebben de straten kinderboekfiguren als straatnamen met de Brink van Abeltje, van Dik Trom en van Kruimeltje. Dat is nog even wennen.
Omdat de vooruitgang steeds meer woningen vroeg, moest open tuinbouw en weide land wijken voor huizen. Oude foto’s laten dit nog goed zien, bijvoorbeeld de muziektent aan de Wilhelminasingel in een kaal landschap. Ook de kassen en de Laanvaart moesten wijken voor het verkeer. Vergezichten werden schaars. Vroeger kon je vanuit het dorpscentrum de Euromast zien. Gemeentes groeiden naar elkaar toe, sloten op elkaar aan en smalle landwegen werden brede en drukke verkeerswegen. Met het dempen van de Laanvaart in 1971 verdween het Uitpad, voor de doorgang van het Azaleapad en de rotonde aan de Westlaan moesten huizen wijken.
De uitgifte van straatnamen en huisnummers was vroeger niet georganiseerd. De wijken waren met letters genummerd: A was het dorp, B was de Klapwijkseweg, Vlielandseweg en Nieuwkoopseweg, C was de omgeving van de Katwijkerlaan, D was de Overgauwseweg en de Oude Leedeweg, E was Delfgauw en F rondom de Bras. In 1931 werden de straten benoemd en in 1943 werden alle huizen, doordat er steeds meer en tussen kwamen, omen
Veel straten en buurten hadden en hebben bijnamen. Korea, het gebied aan wat later de Monnikenweg ging heten, werd in de volksmond zo genoemd omdat het zo ver weg van het dorpscentrum lag. De naam dateert uit de tijd van de Koreaoorlog die de economie wereldwijd, dus ook hier, beïnvloedde. Verder kwamen nog veel andere bijnamen langs, zoals Keulen, Katwijk, het Voorhoekje, de Bonkenbuurt (vanwege de zware bonken veen die hier te vinden waren) en de Rode Pannenbuurt aan de Zuiderstraat, gebouwd als belegging van notaris Plet rond 1924, waarvan niemand eigenlijk goed de bijnaam kan verklaren, het Berenlaantje genoemd naar het mannetjesvarken dat daar huisde, de Landweg, en het Achillesstraatje, genoemd naar de architect die veel huizen in Pijnacker ontwierp.
Lange Jammers zijn de arbeidershuisjes met één kamer en twee bedsteden, een zolder en een schuur, een pomp, een stookhok en een stuk land, gebouwd tussen 1910 en 1930. In de Willem de Zwijgerlaan zijn duplexwoningen gebouwd, huizen met twee woonlagen en een ingang voor en achter. Daar is nu ook Villa Casper waar mensen met een verstandelijke handicap wonen, genoemd naar de winkeliersketen waaraan Henk van der Smit, die hier zijn kruidenierswinkel had, zich verbonden had.
