Tentoonstelling Hip “Monumenten en gevelstenen” (2016)
Met een bijeenkomst in het teken van Pijnackerse monumenten en gevelstenen sloot het Historisch Genootschap Oud-Pijnacker (HGOP) op 11 mei jl. de eerste jaarhelft van 2016 af. Het werd een boeiende avond in de bibliotheek aan de Julianalaan. Hoofdgast burgemeester Francisca Ravestein was
speciaal gekomen om een van de oudste gevelstenen van ons dorp te onthullen en daarmee de tentoonstelling in het Historisch Informatie Punt (HIP) te openen. Deze gevelsteen uit 1747 is misschien weinigen bekend, maar maakt nu een ware ‘comeback’. Vanaf 1974 was de steen ingemetseld in een laag muurtje aan het begin van de Vlielandseweg waar het verkeer erlangs raasde.
De 11-jarige Adrianus Post Brants, zoon van de schout Pieter Post en later ook zelf schout, legde hier in 1747 de eerste steen van de nieuwe bruggen op een plaats waar daarvoor al oude bruggen stonden. Hij was destijds ingemetseld in de walmuur van de sloot naar de Klapwijkseweg. De laatste herplaatsing van de steen dateert van 1974 met de demping van de Laanvaart. De bruggen werden toen door duikers vervangen. Er werd ook een nieuwe steen bij geplaatst met de tekst ‘Herlegd door Provinciale Waterstaat 1974’.
De avond ging echter niet alleen over deze ene steen. Allereerst sprak mevrouw Ravestein enkele woorden. Zij is als burgemeester in feite de opvolger van de schouten Post, maar ook als dochter van een architect sprak het onderwerp haar zeer aan. In haar periode als Tweede Kamerlid en daarvoor gemeenteraadslid van Rotterdam maakte zij zich sterk voor ruimtelijke ordening en monumenten.
Onlangs nam ze in onze gemeente na een herschikking de cultuurportefeuille van wethouder Bernard Minderhoud over. Ze gaf ook aan dat ze de input van mensen met verstand van monumentenbehoud enorm waardeert. Onze gemeente kent 87 gemeentelijke monumenten, maar er is helaas weinig geld om er goed voor te kunnen zorgen. Er is nog heel veel moois, zoals het oude dorp rond de Dorpskerk, maar de burgemeester merkt weinig van trotsheid hierop bij de burgers. Een van de toehoorders in de zaal vond dat het Raadhuisplein lelijk is, maar daar ging mevrouw Ravestein als politicus natuurlijk niet op in.
Ze besloot met een belofte aan het HGOP dat alles wat waard is om te behouden ook bewaard wordt. Voorzitter Paul van Winden bedankte de burgemeester voor haar woorden en concludeerde dat zij aanspreekbaar is op het geven van nieuw elan aan de monumenten in ons dorp. Het HGOP gaat deze ‘eendrachtige samenwerking’ met de gemeente graag aan en houdt dit nauwlettend in de gaten.
Daarna was het tijd voor het openingsmoment en onder luid geklap en gejuich van de ongeveer 60 toehoorders – we leven immers in een participatiemaatschappij – trok burgemeester Ravestein een doek weg en werd de bijzondere steen uit 1747 onthuld.
Vanwege de nieuwe verkeerssituatie is met hulp van het HGOP naar een nieuwe plaats voor deze beide stenen gezocht. In november 2016 werden het monument met de herplaatste stenen onthuld aan de overkant, ten westen van de spoorlijn, op de hoek Oostlaan-Klapwijkseweg.
Aan de hand van de werkgroep leden van het HIP, Annette Theeuwsen, Mieke van der Kuij, Marianne van Ginkel, Aad Tas en Nel Fransoo, ging de avond daarna goed van start. In ‘eendrachtige samenwerking’ wisten zij weer veel boeiende verhalen boven water te krijgen. De ‘Hippers’, zoals ze bekend staan, vertelden over de geschiedenis van de bekende boerderij ‘Onder de Zeven Linden’ uit 1860 op de grens van Pijnacker en Delft. De karakteristieke geknotte lindebomen staan overigens op de monumentenlijst van Delft!
Ook het huidige café-restaurant ‘Tante Boefie’, voor velen nog steeds bekend als ‘Van Ouds ’t Raedthuijs’, is een gemeentelijk monument met een rijke historie. Het gebouw dateert uit ongeveer 1650 en was oorspronkelijk het ‘regthuis’, waar schout en schepenen vergaderden. Later werd het een herberg met een kolfbaan. Drank en spel gingen toen ook al samen en dat leverde nog wel eens vechtpartijen op.
Rond 1900, als er voor het eerst sprake is van ‘Van Ouds’, zijn er berichten over toneel- en filmavonden, beurzen en kerkdiensten. Met de toenmalige Laanvaart voor de deur lag er een karakteristiek wit bruggetje naar het Raadhuisplein dat bekend stond als het ‘jeneverbruggetje’.
De boerderij aan de Noordweg 29 dateert uit de 17de eeuw. Hij staat op een terp en is gebouwd van middeleeuwse kloostermoppen van oudere boerderijen. Toen de boerderij in de jaren ’70 gesloopt dreigde te worden, kon het pand dankzij het HGOP behouden blijven.
Hierna brachten de Hippers nog diverse boerderijen, huizen en andere monumentale gebouwen, waaronder zelfs een tuindersschoorsteen, voor het voetlicht en kregen de verhalen achter al de panden en de gevelstenen een diepere betekenis. Richt voor dat laatste dus de blik vooral eens omhoog, zoals aan de Westlaan waar bijzondere naamstenen de gevels van verschillende huizen sieren.
Een daarvan is ‘Hiram-Abiff’, Wist u dat deze naam verwijst naar de architect en bouwer van de tempel van Salomo, voor de vrijmetselaars een metafoor voor de samenleving? Vast niet. Zo werd iedereen weer veel wijzer en dus niet alleen over aspecten van de dorpsgeschiedenis. Bij de presentaties en verhalen speelde de vernieuwde touchtable, die permanent in het HIP in de bibliotheek staat, een belangrijke rol. Dit meubel met aanraakscherm bevat al heel veel foto’s van gevelstenen en monumenten, en enkele verhalen. In de loop van de tijd komt er steeds meer informatie bij. Iedereen kan met de hand bij de touchtable verhalen en foto’s naar voren halen, verschuiven en groter maken.
Boerderijen waren vaak groot, niet alleen voor de veestapel, de landbouwwerktuigen en de producten van het land, maar ook voor de kinderrijke gezinnen. Pijnackerse gezinnen hadden soms wel 18 of 23 kinderen, die ‘in eendrachtige samenwerking’ tussen man en vrouw tot stand kwamen. Veel van de toehoorders droegen zelf ook ‘in eendrachtige samenwerking’ met eigen verhalen bij aan de bijzonder geslaagde avond.
