Tentoonstelling “Winter in Pijnacker” (2018)
HGOP ging niet over één nacht ijs met Pijnackerse winterverhalen
Zo’n 80 belangstellenden kwamen op 9 januari jl. naar de bibliotheek aan de Julianalaan toe om te luisteren naar de verhalen en de nostalgische plaatjes te bekijken tijdens de eerste
lezingenavond van het Historisch Genootschap Oud-Pijnacker (HGOP) in het nieuwe jaar. De schaatsen onderbinden hoefde niet, de ski’s konden ook thuisblijven en sneeuwruimen was al helemaal niet nodig. Desondanks leidde voorzitter Paul van Winden de avond passend en ‘goedgemutst’ in. Na het welkomstwoord gaf hij de microfoon over aan Annette Theeuwsen die – in foute kersttrui! – de avond en de winterse verhalen in goede (schaats)banen wist te leiden. Samen met Mieke van der Kuij, Aad Tas, Marianne van Ginkel en Nel Fransoo organiseerde zij de tentoonstelling ‘Winter in Pijnacker’, die nog tot mei in de bibliotheek te zien is.
Wat valt er over winter in Pijnacker te vertellen, want er is veel meer dan alleen sneeuw, ijs en schaatsen? Er werden in Pijnacker al vroeg schaatswedstrijden georganiseerd. In 1876 was er al een ‘hardrijderij’ (alleen voor ‘manspersonen’). Meestal waren het tuindersknechten, boerenknechten en bouwvakkers die meereden. Omdat zij geen werk in de winter hadden en ‘uitgevroren’ waren konden ze meedoen. Een gewonnen prijs als een ham of worst was dan een welkome aanvulling op de uitkering die werd verstrekt door de Werkliedenvereniging. Als er ijs lag, werden vaak toertochten georganiseerd. Soms schaatste een groep dan naar Gouda om er pijpen te gaan kopen. Het was knap om die dan heelhuids thuis te krijgen. Filmbeelden toonden aan dat een poldertocht in Delfgauw het karakter van een heuse Elfstedentocht kreeg met controleposten en stempelkaarten. De bekende illustrator Ben Horsthuis maakte elk jaar een prachtige tekening van een Pijnackers winterlandschap.
Op het ijs werd ook ringgereden met paard en slee of op de schaats. Op de Plas van Van Buijsen kon je heerlijk schoonrijden. Ooit waren er drie ijsverenigingen in ons dorp. ‘Voorwaarts’ in Vrijenban, later Delfgauw, werd op 28 februari 1895 opgericht, de Pijnackerse IJsvereniging op 16 februari van dat jaar, precies 12 dagen eerder dus! Kennelijk was dat een strenge winter met veel ijs. Geschaatst werd er vooral op slootjes en plassen. De eerste schaatsbaan lag aan de Veilinghaven.
Er werd vanaf de jaren dertig geschaatst. Het veilingbestuur had in een ijsbaan toegetsemd mits de kinderen van veilingleden gratis op de baan mochten .Daarna kwam en ijsbaan aan de Zuidweg, Vervolgens aan de Rijskade en vanaf 1985 achteraan de Sportlaan. En vanaf 1940 was er ook in de Katwijkse Buurt een ijsvereniging actief. Baanvegers waren vaak ‘uitgevrorenen’ die zo wat bijverdienden. Zij hadden een strenge instructie: schaatsers mochten niet worden gehinderd en gaten in het ijs moesten met water worden gevuld. In 1979 was het zelfs mogelijk om op straat te schaatsen. De Hippers toonden er ludieke filmbeelden van.
Bekende schaatsers uit Pijnacker die ook landelijk met wedstrijden meededen waren onder andere : Wedstrijdschaatser Stien Kaiser, Marathonschaatser Kurt Wubben, Elfstedentocht dames winnares Lenie van de Hoorn-Langelaan in 1985
De gemeente ondersteunde de Elfstedentocht bedwingers actief door hen een prachtige veelkleurige herinnering oorkonde toe te kennen
Ook thuis waren de winters vroeger zeer koud. Vaak was er alleen in de huiskamer een kachel waarop hout of kolen werd gestookt. Die kolen werd dan wekelijks door Kluiters in flinke jutezakken geleverd. Als het gezin erg groot was, was het best druk, zeker als er ook nog een droogrek in de kamer stond. In de hongerwinter kwamen kinderen vanuit de steden langs de deuren om eten bedelen. En bij een sterfgeval in de winter als er soms ‘hal in de grond’ zat en de ondergrond bevroren was, was het graven van een graf duurder.
De avond eindigde met een aantal zoekplaatjes, waarbij het publiek mocht roepen waar een bepaalde situatie was. Dat leverde naast de nodige hilariteit ook nog aardig wat aanvullende informatie op over afgebeelde dorpsgenoten van vroeger. En zo was het een avond met een hoog nostalgisch gehalte. De Pijnackerse winters van weleer, waar zijn ze gebleven?
