Luchtbescherming met een grote L
Op de gevels van wat oudere woningen in de gemeente zie je soms hier en daar nog de hoofdletter L in een cirkel aan. Wat is de betekenis van dit symbool?
De letter L op de gevel was kort voor de oorlog en in de jaren 1940 tot 1945 een teken dat daar iemand woont die op vrijwillige basis lid was van de ‘”Lucht Beschermings Dienst ” (LBD). Vandaar dus die L.
In enkele gevallen staat er achter de L ook een wat kleinere T, dat betekende dat de bewoner in het bezit was van een telefoonaansluiting. Vaak woonde daar een blokhoofd. Per 200 tot 300 gezinnen was er een “blokploeg” die geleid werd door een blokhoofd.
De Luchtbeschermingsdienst werd in 1938 opgericht. Het was een maatregel om burgers te beschermen tegen luchtaanvallen. In 1938 waren in Nederland de eerste verduisteringsoefeningen gehouden. Na de Duitse inval in Polen in september 1939 werden in de steden schuilkelders gebouwd en luchtdoelgeschut geplaatst. Een belangrijke taak van de LBD was het wijzen van de burgerbevolking op maatregelen die zij zelf konden nemen om zich te beschermen tegen luchtaanvallen. Zo werd er voorlichting gegeven over brandpreventie en EHBO-cursussen verzorgd.
Na mei 1940 wijzigde het takenpakket van de LBD deels. Een belangrijke taak werd het controleren op de verplichte verduistering. Dit was een maatregel om te voorkomen dat geallieerde vliegtuigen de steden of dorpen konden gebruiken als herkenningsbaken.
LBD-leden mochten ’s avonds van de bezetter de straat op en waren daarvoor in het bezit van een aanstellings- en legitimatiebewijs. Het verzet, onder meer de binnenlandse strijdkrachten, maakte daar dankbaar gebruik van. Zij konden ’s nachts de straat op gaan, in tegenstelling tot de meeste overige burgers die vanaf acht uur ’s avonds niet meer naar buiten mochten. Sommige van hen verspreidden in de nachtelijke uren verzetskranten.
Leden van de dienst moesten eerste hulp bieden na een bombardement en helpen bij het blussen. Een andere taak was het verzorgen van het luchtalarm. De LBD’ers beschikten over een EHBO-doos, blusmateriaal, helmen en gasmateriaal. Sommige vrijwilligers hadden thuis een lange stok met jutezakken die in geval van brand natgemaakt konden worden om brandhaarden te doven.
Zij droegen als herkenningsteken een metalen plaatje met de letters LB. Met riempjes kon dat op de bovenarm worden bevestigd. Een deel van de uitrusting moesten de blokploegen zelf aanschaffen, omdat Rijk of gemeente vaak niet genoeg geld beschikbaar stelde. Daardoor maakte de Luchtbeschermingsdienst niet per se een professionele indruk.
De dienst was vertegenwoordigd in alle dorpen en steden. Op de lagere scholen werden, ook in Pijnacker en Nootdorp, van tijd tot tijd oefeningen gehouden. De hoofdonderwijzer blies dan onverwachts op een fluitje, waarna de leerlingen onder de schoolbanken moesten duiken. Burgers kregen het advies om in geval van onraad binnenshuis tegen een muur te gaan staan.
In Pijnacker was er een ‘commandopost Luchtwacht’ op Oostlaan 22. Hier was in het huis van de familie Smit het wachtlokaal waar ’s nachts altijd meerdere vrijwilliger wachtdienst hadden. Later werd de commandopost verplaatst naar het toenmalige raadhuis van de gemeente aan de Oostlaan 2.
Voor de oorlog bestond de dienst uitsluitend uit vrijwilligers. Na de Duitse inval traden ook ambtenaren toe. Arthur Seyss-Inquart stelde in 1942 een luchtbeschermingsplicht in. Dat betekende dat “het verrichten van diensten en het ter beschikking stellen van goederen” verplicht kon worden gesteld.
Het verwijderen van Joodse leden uit de Luchtbeschermingsdienst in juni 1940 was de eerste anti-Joodsemaatregel van de Duitse bezetter. Eerder die maanden hadden alle LBD-leden al moeten opgeven of zij wel of niet Joods waren. Bijna alle leden vulden deze voorloper van de “ariërverklaring” in.
In 1949 werd aan de leden van de LBD een herinneringsmedaille toegekend. In 1952 werd de Luchtbeschermingsdienst vervangen door de Dienst Bescherming Bevolking, kortweg BB genoemd. Tijdens de Koude Oorlog voorzag deze het publiek van informatie over wat te doen in het geval van een atoomaanval. De BB is in de tachtiger jaren van de vorige eeuw opgeheven.
Hieronder wordt de galerij met nog aanwezige luchtbeschermingssymbolen weergegeven. Daarna volgt een galerij met verdwenen symbolen. Omdat deze zijn uitgewist of omdat het betreffende pand is gesloopt. U kunt op de tegel klikken voor een vergroting.